Szkliwo zębów to najtwardsza tkanka w ludzkim organizmie. Zapewnia wysoką odporność na uszkodzenia podczas gryzienia pokarmów. Jego zadaniem jest ochrona zębiny i miazgi przed czynnikami zewnętrznymi: temperaturą, urazami mechanicznymi, działaniem bakterii bytujących w jamie ustnej, czynnikami chemicznymi (np. kwasami). Należy jednak wiedzieć, że może ulec uszkodzeniu. Pęknięte szkliwo jest objawem, którego nie można lekceważyć, ponieważ może prowadzić do uszkodzenia głębszych tkanek zęba. W skrajnych przypadkach może dojść do rozwoju zapalenia miazgi, w efekcie czego zachodzi potrzeba leczenia kanałowego. Popękane szkliwo może także prowadzić do dalszych uszkodzeń — ukruszenia czy złamania zęba, co w skrajnych przypadkach skutkować może koniecznością usunięcia zęba.
Pęknięte szkliwo zęba — objawy
Początkowo popękane szkliwo nie jest widoczne gołym okiem. Gdy stan szkliwa ulega pogorszeniu, pacjenci zgłaszają następujące objawy:
- nadwrażliwość zębów na temperaturę posiłków, a nawet powietrza,
- nadwrażliwość zębów na kwasy,
- przebarwienia w linii pęknięcia,
- ubytki szkliwa, pęknięcia, bruzdy, dołki, rowki,
- defekty wizualne na przednich zębach, zwłaszcza jedynkach.
Kluczowe jest zabezpieczenie powierzchni zęba przed dalszymi uszkodzeniami, dlatego jeśli zauważasz te objawy, warto jak najszybciej umówić wizytę kontrolną, by w gabinecie stomatologicznym wdrożyć niezbędne działania.
Przyczyny pękniętego szkliwa
Popękane szkliwo zazwyczaj nie wynika z próchnicy i stanów zapalnych. Jest najczęściej efektem uszkodzeń mechanicznych, wywoływanych przez:
- bruksizm — nieświadome zaciskanie zębów,
- wady zgryzu,
- nieprawidłowe wypełnienie zęba przeciwległego (uraz zgryzowy),
- mikro urazy wywołane przez leczenie ortodontyczne,
- kontakt z twardym obiektem, upadki,
- urazy powodowane nagryzieniem twardego przedmiotu (np. widelca, łyżki),
- zagryzienie zęba przeciwległego,
- noszenie niektórych uzupełnień protetycznych,
- parafunkcje — gryzienie ołówka, obgryzanie paznokci, nagryzanie obcych przedmiotów.
Jak widać, pęknięte lub ukruszone szkliwo jest skutkiem uszkodzeń, do których może dochodzić podczas codziennych czynności. Może mu jednak sprzyjać także ekspozycja na kwaśne produkty, zgaga i refluks. U dzieci występuje przez zaburzenia takie jak hipoplazja szkliwa i hipomineralizacja (słabo zmineralizowane szkliwo). Poziome kreski na zębach dzieci mogą być oznaką zaburzeń rozwojowych.
Pęknięte szkliwo – leczenie
Szkliwo występujące na powierzchni zęba jest wystawione na działanie licznych szkodliwych czynników oraz uszkodzeń mechanicznych. Z czasem może wystąpić pękanie szkliwa, które wymaga interwencji stomatologicznej. Pierwszym krokiem jest badanie stomatologiczne. Następnie przeprowadza się zabiegi profilaktyczne.
W profilaktyce można zastosować lakierowanie zębów. Co jeszcze robi stomatolog, by ochronić szkliwo zębów?
- Remineralizacja szkliwa
Remineralizacja jest przeciwieństwem demineralizacji szkliwa. Stosuje się preparaty o składzie minerałów tworzących szkliwo i zębinę. Bioaktywne mikrocząsteczki są w stanie odbudować powierzchniową warstwę zębów i zapobiec dalszym uszkodzeniom. Skuteczność tej metody zależy od zastosowanego preparatu, częstotliwości jej powtarzania i przede wszystkim higieny jamy ustnej pacjenta. Stosuje się także fluoryzację.
- Wypełnienie
Jeśli pęknięcia szkliwa są głębokie, zęby stają się znacznie bardziej podatne na dalsze uszkodzenia — kruszenia i rozwój próchnicy. Tkanka ta chroni głębsze warstwy zębów przed czynnikami szkodliwymi. W przypadku poważnych pęknięć można zastosować wypełnienia powstałych bruzd. Dzięki temu zębina nie jest narażona na działanie bakterii i płytki nazębnej. W przypadku niewielkich pęknięć wystarczą uzupełnienia kompozytowe, w przypadku bardziej rozległych uszkodzeń czasami trzeba zastosować metody odbudowy protetycznej.
- Licówki
Szkliwo odgrywa dużą rolę w estetyce uśmiechu. Pęknięcia i przebarwienia mogą stanowić poważny defekt wizualny. Jedną z metod stosowanych w celu maskowania pęknięć oraz profilaktyce schorzeń jest założenie licówek. Licówki tworzy się tak, by idealnie spełniały preferencje pacjentów pod względem kształtu i koloru. Mają wysoką żywotność — zachowują pełną funkcjonalność i dobry efekt wizualny przez 10-15 lat, u niektórych pacjentów 20 lat i dłużej. Charakteryzują się dużą wytrzymałością, perfekcyjną estetyką i pozwalają na idealne odtworzenia naturalnego wyglądu zębów.
Każda z wymienionych powyżej metod wymaga od pacjenta zadbania o higienę jamy ustnej. Dodatkowo należy pamiętać, że jeśli doszło do uszkodzeń szkliwa ze względu na ich osłabienie przez choroby pacjenta, należy wdrożyć odpowiednie postępowanie także tych schorzeń. Jeśli zęby uległy uszkodzeniom w wyniku bruksizmu, konieczne jest jego wyleczenie — stosuje się szyny okluzyjne, fizjoterapię lub alternatywnie botoks. Jeśli problemem jest choroba refluksowa, wskazane jest jej powstrzymanie poprzez przyjmowanie odpowiednich leków.
Czy można zapobiegać pękniętemu szkliwu?
Tak, można, przede wszystkim dbając o jego wytrzymałość poprzez zabiegi profilaktyczne i remineralizacyjne. Pamiętajmy o myciu zębów po posiłkach (przy czym zaleca się odczekanie pół godziny po zjedzeniu posiłku bogatego w kwasy, by nie usunąć warstwy zmiękczonego kwasami szkliwa), nitkowaniu oraz stosowaniu płynów do płukania jamy ustnej. Należy jednak unikać zbyt mocnego dociskania szczoteczki, wybierać szczoteczki miękkie lub o średniej twardości włosia, stosować pasty z wysokim stężeniem fluoru. Odradza się pasty o wysokim współczynniku ścieralności. Zaleca się regularne kontrole oraz higienizację, by pozbywać się kamienia nazębnego i nie przeoczyć pierwszych objawów uszkodzenia szkliwa.
Czy pęknięte szkliwo się regeneruje?
Uszkodzenia szkliwa są nieodwracalne. Szkliwo zębów nie ma zdolności do samodzielnej regeneracji. Tkanka jest nieodnawialna — nie ma w niej żywych komórek. Jest formowana przez ameloblasty — te komórki jednak zanikają. Szkliwo zębów jest więc tkanką martwą. Z tego powodu niezbędne są zabiegi stomatologiczne, by naprawić pęknięte szkliwo.
Pęknięte szkliwo a wybielanie
Jeśli u pacjenta występuje uszkodzone szkliwo, może pogorszyć się estetyka uśmiechu. W linii pęknięcia odkładają się barwniki z produktów żywnościowych, np. kawy i herbaty, z czasem defekty te mogą stać się bardziej widoczne. W tym wypadku wybielanie zębów u lekarza dentysty wymaga uprzednich działań. Lekarz stomatolog może zastosować adekwatną metodę wybielania, ale uprzednio naprawiając uszkodzenia szkliwa i wzmacniając je zabiegami remineralizującymi.
