Recesja dziąseł to problem stomatologiczny dotykający pacjentów w różnym wieku. Jego przyczyny są złożone, jedną z nich może być, zbyt silne dociskanie szczoteczki podczas mycia zębów, jak i zbyt rzadkie mycie, skutkujące odkładaniem kamienia nazębnego i pojawianiem się stanów zapalnych przyzębia. W gabinecie stomatologicznym można stwierdzić stopień zaawansowania recesji i ustalić strategię postępowania.
Co to jest recesja dziąseł?
Recesja dziąseł polegają na odsłonięciu powierzchni szyjki i korzenia zębów. Szyjka zębowa zostaje odsłonięta, przez co ząb ulega optycznemu wydłużeniu. Może je rozpoznać lekarz stomatolog bądź periodontolog – czyli stomatologa zajmujący się chorobami tkanek miękkich.
Recesje dziąseł mogą być wywołane różnymi czynnikami. Są nimi urazy w czasie mycia zębów, skutek gromadzenia się dużych ilości płytki nazębnej, silnego zgrzytania zębami, palenia papierosów, niewłaściwą pozycją zęba w łuku zębowym. U dorosłych dotyczy zwykle kłów i przedtrzonowców, u młodszych osób występuje przede wszystkim na zębach siecznych.
Dziąsła zmienione chorobowo nie odbudowują się. Jeśli zmiany są nieznaczne, możliwa jest ograniczona samodzielna regeneracja dziąseł, po wyeliminowaniu czynników powodujących recesję. W praktyce jednak należy liczyć się z tym, że recesja dziąseł może być odwrócona wyłącznie przez specjalistyczne zabiegi, głównie przeszczep dziąsła — pobranie tkanki z innego obszaru jamy ustnej.
Wyróżnia się cztery klasy recesji dziąseł w zależności od stopnia zaawansowania. W zaawansowanych zmianach dochodzi do ubytku tkanek miękkich i kości oraz rozległego zniszczenia tkanek. Recesja może prowadzić do zaniku dziąseł i utraty zębów.
Objawy recesji dziąseł
- widoczne obniżenie linii dziąseł,
- zaczerwienienie dziąseł,
- krwawienie podczas mycia zębów,
- nieprzyjemny posmak w ustach,
- nadwrażliwość zębów,
- obrzęk dziąseł,
- częste stany zapalne.
Przyczyny recesji dziąseł
- zbyt mocne mycie zębów, kaleczące dziąsła,
- zaniedbana higiena jamy ustnej — zwłaszcza nieusuwanie kamienia nazębnego,
- urazy dziąseł,
- czynniki genetyczne,
- niekorzystne warunki anatomiczne — np. sposób przyczepu wędzidełka wargi i fałdów błony śluzowej,
- cienki biotop dziąsła,
- nieprawidłowe czyszczenie nicią,
- zapalenie przyzębia,
- stosowanie niektórych leków,
- nałogowe palenie papierosów,
- wady zgryzu — stłoczenie, rotacja,
- niewłaściwie wykonane wypełnienie w zębie,
- noszenie kolczyków w jamie ustnej,
- leczenie ortodontyczne,
- przewlekły stan zapalny,
- zaciskanie zębów.
Leczenie recesji dziąseł – zabiegi i metody
Z powodu ryzyka przykrych konsekwencji, takich jak utrata zębów, należy jak najszybciej wykryć przyczynę choroby i wdrożyć odpowiednie leczenie. Recesja dziąseł często jest wywoływana przez niedostateczną higienę, dlatego po diagnostyce zwykle wykonuje się usuwanie kamienia nazębnego zarówno nad jak i poddziąsłowego – skaling i piaskowanie.
Higienizacja zwykle jest bezbolesna, ale może wywoływać dyskomfort, dlatego można zastosować znieczulenie. Po zabiegu należy zmienić szczoteczkę, unikać barwiących produktów i wdrożyć dobrą higienę. Lekarz lub higienista przedstawi, jak powinna wyglądać prawidłowa higiena jamy ustnej — przeprowadzi instruktaż odpowiedniego mycia i wskaże zalecane produkty (nici, szczoteczki, pasty), tak by najlepiej usuwać płytkę nazębną, zwłaszcza z miejsca dotkniętego recesją.
Jeśli recesjom towarzyszą nasilone stany zapalne przyzębia, lekarz może przepisać pacjentowi antybiotyk. Zalecane jest płukanie jamy ustnej płynem antyseptycznym. Sama profilaktyka nie wystarczy w odbudowaniu zanikającego dziąsła, choć w łagodnych formach zmian zanikowych może przynieść efekty. Jeśli zmiany są głębokie i wywołują dyskomfort (nadwrażliwość, ból), należy zastosować jedną z poniżej wskazanych metod leczenia recesji dziąseł.
Przeszczep dziąsła
Przeszczep jest metodą radykalną i stosowaną w sytuacjach, w których zmiany zanikowe są mocno zaawansowane. Polega na pobraniu podnabłonkowej tkanki łącznej z podniebienia lub dziąsła z innego miejsca jamy ustnej. Stosuje się kilka technik przeszczepu. Pokrycie recesji dziąsła pozwala rozwiązać problem nadwrażliwości zębów i zmniejszyć ryzyko rozwoju zmian próchniczych, poprawia także efekt estetyczny, a zmieniając biotyp dziąsła zapobiega ponownemu pojawianiu się recesji. Może jednak być skuteczne tylko przy poprawie higieny jamy ustnej. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym.
Etapy rozwoju recesji dziąseł
Wiemy już, jak leczyć recesję dziąseł. Pamiętajmy, że ten problem początkowo wydaje się tylko estetyczny, jednak w dalszej perspektywie grozi poważnymi konsekwencjami.
- Początkowo rozwija się nadwrażliwość i często to ona jest pierwszym sygnałem choroby. Zmiany są nieznaczne i nie przekraczają linii śluzówkowo-dziąsłowej.
- W drugiej klasie recesja sięga linii śluzówkowo-dziąsłowej lub ją przekracza, ale nie powoduje zmian zanikowych w przestrzeni międzyzębowej.
- W trzeciej klasie rozwoju recesji dziąseł dochodzi do ubytek tkanek miękkich i kości w przestrzeni międzyzębowej (utrata brodawek dziąsłowych).
- W czwartej klasie występuje rozległe zniszczenie tkanek. Zęby stają się rozchwiane, co grozi ich wypadnięciem. Odsłonięte korzenie zębów mogą być zainfekowane zmianami próchniczymi. Bliskość miazgi zwiększa ryzyko zapalenia miazgi, które można leczyć jedynie leczeniem kanałowym lub poprzez ekstrakcję.
Zdrowie jamy ustnej to nie tylko jej wygląd, ale przede wszystkim funkcjonalność. Nieestetyczne „długie zęby” mogą z czasem przeistoczyć się w braki zębowe. By tego uniknąć, należy wyeliminować przyczyny recesji i zastosować odbudowę dziąseł wskazaną przez lekarza.
Recesja dziąseł u dzieci
Recesję dziąseł obserwuje się z reguły u dorosłych pacjentów i osób starszych, ale może wystąpić także u dzieci. Dotyka zwykle zęby sieczne górne. Może być skutkiem wad zgryzu, używaniem zbyt twardych szczoteczek, nieprawidłowego nitkowania. Może również rozwinąć się u dzieci leczonych aparatem ortodontycznym. Postępowanie jest takie samo jak u pacjentów dorosłych.
Nieleczona recesja dziąseł – czym może się skończyć?
Pacjenci z nieleczoną recesją dziąseł muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami. Utrata kości towarzysząca zaawansowanym recesjom może prowadzić do utraty stabilności, a następnie wypadnięcia zębów. Jeśli nie zadbamy o kondycję dziąseł, grozi nam rozwój poważnych chorób przyzębia. Bytowanie bakterii wiąże się także z ryzykiem infekcji organów wewnętrznych u pacjentów z osłabioną odpornością. Odsłonięcie szyjki i korzenia zęba zwiększa ryzyko rozwoju próchnicy. Należy zatem możliwie najszybciej powstrzymać recesję dziąseł i wdrożyć niezbędne leczenie.
Czy istnieją domowe sposoby na recesję dziąseł?
Nie istnieje żadna skuteczna domowa metoda leczenia recesji dziąseł. Kluczowe jest jednak wdrożenie zdrowych nawyków — jeśli pacjent stosuje nieprawidłową higienę jamy ustnej i to ona jest przyczyną, eliminacja złych nawyków pozwoli zapobiec pogłębianiu się zmian.
Recesja dziąseł a aparat ortodontyczny
Recesja dziąseł może wystąpić u pacjentów podczas leczenia ortodontycznego. Ustawianie zębów poza bazą kostną wyrostka zębodołowego powoduje pojawianie się zaników kostnych i towarzyszącym im recesji najczęściej na powierzchniach wargowych zębów.
Aparat utrudnia utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej, co zwiększa osadzanie się kamienia nazębnego. Zaleca się stosowanie preparatów specjalistycznych do higieny jamy ustnej u pacjentów leczonych ortodontycznie oraz korzystanie z irygatora. Wczesne wykrycie zmian umożliwi ograniczenie rozwoju choroby.
Szczoteczka a recesja dziąseł
Cofnięte dziąsła to problem wielu pacjentów stosujących zbyt twarde szczoteczki i niewłaściwą technikę szczotkowania. Jeśli dochodzi do cofania się dziąseł, pacjent powinien sięgać po miękkie szczoteczki dostosowane do potrzeb pacjentów z nadwrażliwością.
Jak zapobiegać recesji dziąseł?
Nieprawidłowa higiena jamy ustnej to częsta przyczyna obniżenia linii dziąseł. Jeśli pacjent chce jej zapobiec, należy przyjrzeć się szczotkowaniu zębów. Mycie zębów powinno trwać około 3 minut. Można korzystać ze szczoteczek sonicznych i elektrycznych, przy czym zaleca się modele dedykowane dla pacjentów z recesją, która umożliwi dokładne oczyszczenie zębów i przestrzeni międzyzębowych oraz obszarów między dziąsłami a zębami, więc powyżej i poniżej linii dziąseł.
Pamiętajmy, by unikać nadmiernie mocnego dociskania szczoteczki. Nie szorujemy zębów lewo-prawo ani góra-dół, tylko ruchem okrężnym, następnie wykonując ruch „wymiatania” z dziąsła. Ważnym elementem higieny jest nitkowanie zębów, które należy przeprowadzać delikatnie, by zapobiec urazom. Warto wiedzieć, że w przypadku recesji dziąseł oraz w jej profilaktyce należy unikać past o wysokim współczynniku ścieralności. Zbyt częste i agresywne mycie zębów może spowodować rozwój recesji dziąseł.
Prawidłowa higiena jamy ustnej pozwala zapobiec odkładaniu się kamienia na powierzchni zęba, jednak musimy też stosować profesjonalne zabiegi profilaktyczne, czyli skaling, piaskowanie i polerowanie. Należy je wykonywać dwa razy w roku.