Ruszający się ząb to zdecydowanie powód do niepokoju. Choć w niektórych przypadkach mamy do czynienia z niewielką ruchomością fizjologiczną, typową dla danego zęba, w praktyce z reguły jest to wynik choroby jamy ustnej. Mimo to możliwe jest wzmocnienie struktury zęba i zapobieżenie jego wypadnięciu.
Co oznacza, gdy ząb się rusza?
Ruchomość zęba należy zdefiniować jako stan, w którym korona zęba ulega wychyleniu w stosunku do kości wyrostka zębodołowego.
Ruszający się ząb stały to najczęściej skutek chorób. Zjawisko można zauważyć podczas jedzenia, szczotkowania zębów lub podczas podważania językiem. Może być skutkiem urazu, próchnicy, chorób przyzębia, zdarza się jako powikłanie po leczeniu kanałowym.
Wdrożenie leczenia ma na celu ustabilizowanie zęba i zachowanie go w zębodole. Stosuje się odpowiednie metody, w zależności od przyczyny ruchomości. Nie należy podejmować prób samodzielnego leczenia rozchwiania zębów „domowymi metodami”. Rozchwianie zębów wymaga natychmiastowej wizyty w gabinecie stomatologicznym.
Przyczyny ruszającego się zęba
Wśród przyczyn rozchwiania zębów należy wymienić: choroby przyzębia, próchnicę, stan po leczeniu endodontycznym, ruchomość w trakcie leczenia ortodontycznego, odkształcanie wyrostka zębodołowego po urazach, bruksizm, zmiany wielkości powierzchni korzeni, zgryz urazowy, choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca), niedobory.
Co robić, gdy ząb się rusza?
Jeśli zauważysz u siebie ruszający się ząb stały, powinieneś jak najszybciej skonsultować się z lekarzem stomatologiem. Zanim dojdzie do wizyty, zadbaj o ząb i nie wystawiaj go na potencjalne uszkodzenia. Zaleca się ostrożność podczas szczotkowania zębów (i ich nitkowania, które należy wykonywać delikatniej) oraz unikanie żucia twardych pokarmów.
Czy ruszający się ząb zawsze oznacza problem zdrowotny?
Zęby stałe także wykazują minimalną ruchomość, nieodczuwalną dla pacjenta. Zdarza się więc, że nieznacznie ruszający się ząb to przypadek ruchomości fizjologicznej. Dodatkowo ząb może wykazywać ruchomość w trakcie leczenia ortodontycznego, kiedy pożądanym zjawiskiem jest przesuwanie się zębów i korygowanie nieprawidłowości zębowych.
Ruchomość większa niż fizjologiczna najczęściej jednak oznacza problem zdrowotny i wymaga interwencji stomatologa.
Jakie choroby mogą powodować ruszające się zęby?
Właściwa diagnoza jest kluczowa w przypadku ruszającego się zęba. Taką można przeprowadzić wyłącznie w gabinecie stomatologicznym. Poniżej wymieniamy choroby, które mogą powodować stan ruchomości.
Próchnica
Uszkodzenie tkanek twardych zęba sprawia, że jest on nieprawidłowo obciążony podczas codziennych czynności takich jak mówienie i jedzenie. Jeśli dochodzi do ruchomości w przebiegu próchnicy, niezbędne może być leczenie endodontyczne (kanałowe) lub zastosowanie korony protetycznej.
Niedobory witamin i minerałów
Wapń i witamina D odgrywają kluczową rolę w zdrowiu zębów. Ruchomość zęba może wynikać z niedoborów. Lekarz może zlecić wykonanie badań krwi i oznaczenia poziomu minerałów i witamin. W takiej sytuacji leczenie prowadzi się we współpracy z lekarzem internistą.
Kamień nazębny
Kamień nazębny wymaga stałego usuwania co około 6-12 miesięcy. To podstawa higieny jamy ustnej. Nagromadzony kamień nazębny odkłada się nie tylko na zębach, ale też pod dziąsłami, prowokując choroby dziąseł i przyzębia. W takich sytuacjach dochodzi do osłabienia tkanek miękkich i ząb zaczyna się ruszać.
Choroby przyzębia
Ruszający się ząb może być wynikiem chorób przyzębia, wynikających z rozległego kamienia nazębnego i zapalenia tkanek miękkich. Zdarza się jako powikłanie paradontozy.
Napierające ósemki
Może się zdarzyć, że ósemki powodują zmiany pozycji lub wielkości korzeni zębów sąsiadujących, przyczyniając się do ich rozchwiania. W takiej sytuacji niezbędne jest ich usunięcie.
Stan po leczeniu kanałowym
Ruchomość zęba to rzadkie, ale spotykane powikłania związane z leczeniem kanałowym (endodontycznym), najczęściej ma charakter przejściowy. Czasami w takiej sytuacji wzmocnienie struktury zęba i jego stabilizacji zapewnia odbudowa protetyczna i blokowanie koron.
Zgryz urazowy
Zgryz urazowy występuje w wyniku wad zgryzu, w tym nieprawidłowego ustawienia zębów. W takiej sytuacji uzębienie nieprawidłowo przenosi siły podczas gryzienia, żucia, mówienia. Zalecane jest leczenie ortodontyczne.
Urazy mechaniczne
Po urazach mechanicznych (uderzeniu, mocnym nagryzieniu sztućca etc.) może się zdarzyć ruchomość zębów. Zdarza się, że ząb stabilizuje się samodzielnie, jednak zalecamy mimo to wizytę, jeśli stwierdzisz rozchwianie zębów po urazie.
Bruksizm
Zgrzytanie zębami to problem niestety powszechny, wynikający przede wszystkim ze stresu. Może być przyczyną rozchwiania zębów. W tej sytuacji należy zdecydować się na szynę relaksacyjną i fizjoterapię. Metodą skuteczną, ale czasową – jest podanie toksyny botulinowej (botoksu). Odpowiedzialność za efekty leczenia bruksizmu spoczywa na samych pacjentach.
Czy można uratować ruszające się zęby – sposoby i metody leczenia
Tak, można uratować ruszający się ząb. Pierwszym krokiem jest diagnostyka. Lekarz nie tylko sprawdza samą ruchomość, ale też ogląda stan uzębienia i wdraża odpowiednie leczenie. Może to być:
- leczenie próchnicy — usunięcie zainfekowanych tkanek i zastąpienie ich wypełnieniem, potencjalnie leczenie endodontyczne, usunięcie licznych plomb i zastosowanie korony protetycznej,
- usuwanie kamienia nazębnego — skaling i piaskowanie, kiretaż otwarty i zamknięty,
- leczenie periodontologiczne — bakterie atakujące ozębną oraz otaczającą ząb kość mogą powodować jej zanik i ruchomość. W tej sytuacji niezbędne jest leczenie periodontologiczne.
- leczenie ortodontyczne — jeśli ząb rusza się na skutek nieprawidłowości zębowych lub wad zgryzu, wskazane jest leczenie ortodontyczne. Może obejmować aparaty stałe, ruchome, nakładkowe. Jeśli jest wynikiem wad szkieletowych, można zastosować operację ortognatyczną.
- korona protetyczna — jeśli ruszający się ząb jest wynikiem leczenia endodontycznego, można zastosować koronę protetyczną, która wzmocni tkanki.
- leczenie bruksizmu — fizjoterapia, szyna relaksacyjna, ograniczenie stresu, toksyna botulinowa, dodatkowo potencjalnie leczenie problemów o naturze psychicznej i emocjonalnej.
- szynowanie — szyna pozwala doraźnie uratować ruszający się ząb, jeśli ten wykazuje wysoką ruchomość. Szyna stabilizuje zęby poprzez ich powiązanie z sąsiadującymi, stabilnymi. Ta metoda jest często niezbędna, ale wymaga równoczesnego wdrożenia pozostałych elementów leczenia. Co istotne, jest dyskretna i nie utrudnia codziennego funkcjonowania.
Po przebytym leczeniu utrzymanie jego efektów należy do pacjenta. Należy stosować optymalną pielęgnację, biorąc pod uwagę zalecenia dla poszczególnych metod.
W jaki sposób diagnozuje się ruszające się zęby?
Subiektywne wrażenie pacjenta, stwierdzającego ruchomość zęba, nie wystarczy w diagnostyce. Choć to on pierwszy zauważa ruszający się ząb, może się zdarzyć, że jest to jedynie jego wrażenie, a tkanki w praktyce są twarde i stabilne. Z tego powodu przeprowadza się badanie. Wykonuje się dwa badania — statyczny pomiar ruchomości, podawany w milimetrach lub dynamiczny, do którego służy mechanoelektryczne urządzenie Periotest. Tak ustala się stopień ruchomości zęba:
- 0 – stan bez ruchomości lub minimalna ruchomość fizjologiczna, wykazywana przez niektóre zęby,
- 1 stopień ruchomości — ząb wykazuje ruchomość w kierunku wargowo-językowym nie dalej niż o jeden milimetr
- 2 stopień ruchomości — ruchomość w kierunku wargowo-językowym wynosi od jednego do dwóch milimetrów
- 3 stopień ruchomości — ruchomość zachodzi w kierunku wargowo-językowym oraz w pionie.
Niezbędne może być wykonanie zdjęć RTG. Następnie lekarz może ustalić przyczyny ruchomości, by wdrożyć odpowiednie leczenie.
Czy ruszający się ząb zawsze powoduje ból?
Ruszający się ząb może powodować dolegliwości bólowe, ale nie zawsze tak jest.
Jak sprawdzić, czy ząb rusza się w wyniku urazu?
Pacjent nie ma możliwości samodzielnego określenia czy ząb rusza się w wyniku urazu. Podczas wizyty u stomatologa należy jednak powiedzieć o przebytych w ostatnim czasie urazach.
Jak usztywnić ruszający się ząb?
Ruszający się ząb można usztywnić z pomocą szyny. Takie rozwiązanie jest przejściowe i nie powoduje wyleczenia zęba, ale ułatwia zachowanie go w zębodole.
Co powoduje ruszanie się zębów stałych u dorosłych?
Ruszanie się zębów stałych u osób dorosłych wynika z chorób jamy ustnej (próchnicy, przyzębia, wad zgryzu, powikłań po przebytym leczeniu, zapalenia tkanek okołowierzchołkowych), parafunkcji (głównie bruksizm) oraz chorób ogólnoustrojowych (niedobory, cukrzyca, leczenie onkologiczne).
Czy ruszanie się zębów jest normalne u dzieci?
Ruszający się ząb mleczny to przypadek ruchomości fizjologicznej. Nie stanowi powodu do niepokoju — to naturalne, że mleczaki stopniowo stają się chwiejne, a w ich miejscu pojawiają się zęby stałe. Należy jednak zgłosić się do gabinetu dentystycznego, jeśli ząb stały się wyrzyna, a ząb mleczny dalej nie wykazuje ruchomości. W takiej sytuacji może bowiem dojść do nieprawidłowości zębowych, czyli wad zgryzu.
Czy można zapobiegać ruszającym się zębom?
Kluczowa jest codzienna higiena jamy ustnej. Jej podstawą jest dokładne mycie zębów dwa razy dziennie, przy czym po spożyciu kwaśnych pokarmów należy zaczekać pół godziny przed myciem ze względu możliwość wcierania kwasów w szkliwo. Szczotkowanie jest kluczową prewencją tworzenia płytki nazębnej, chroni przed rozwojem próchnicy pierwotnej i wtórnej oraz zapobiega stanom zapalnym dziąseł. Dodatkowo należy stosować nici dentystyczne lub opcjonalnie irygatory albo szczoteczki międzyzębowe, chroniące przed gromadzeniem się kamienia nazębnego w przestrzeniach międzyzębowych i pod dziąsłem. Warto także zapoznać się z techniką masażu dziąseł. Najważniejszym elementem profilaktyki są regularne wizyty kontrolne oraz zabiegi w celu usunięcia płytki nazębnej.
