Próchnica zębów to jedna z najczęściej występujących chorób. Dotyka nawet 90% społeczeństwa, w tym dzieci. Jest to choroba zakaźna – nie leczony ząb z próchnicą będzie powodował pojawienie się ogniska próchnicy w sąsiadującym – zdrowym zębie! Obecność bakterii próchnicotwórczych w ubytku powoduje, że wraz ze śliną przemieszczają się one po całej jamie ustnej szukając korzystnego miejsca (ogniska demineralizacji, nieszczelne wypełnienia lub prace protetyczne, pourazowe pęknięcia), by doprowadzić do pojawienia się kolejnego ubytku próchnicowego. Poza tym zaniechanie leczenia próchnicy może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym chorób ogólnoustrojowych. Dowiedz się więcej.
Czym jest próchnica?
Próchnica zębów jest skutkiem niedostatecznej higieny jamy ustnej. Wynika z obecności bakterii, w szczególności Streptococcus mutans. Bakterie osadzają się na powierzchni zębów budując strukturę nazywaną bakteryjną płytką nazębną. Metabolizują węglowodany, w efekcie czego powstają szkodliwe kwasy. Duże ilości kwasu mlekowego prowadzą do demineralizacji szkliwa.
W jaki sposób rozwija się próchnica?
- Białe przebarwienia — białe plamki na powierzchni zębów wynikają z demineralizacji szkliwa i utraty wapnia. Na tym etapie próchnica zębów może być z powodzeniem całkowicie wyleczona w gabinecie stomatologicznym poprzez zabiegi bezinwazyjne.
- Rozpad szkliwa — szkliwo zęba zaczyna się samoistnie rozpadać i nie jest w stanie się regenerować. Możliwe są pęknięcia i ukruszenie zęba.
- Rozpad zębiny — zębina znajduje się pod szkliwem, pomiędzy szkliwem a miazgą. Mogą występować silne dolegliwości bólowe. Z reguły niezbędne jest założenie wypełnienia.
- Zajęcie miazgi zęba — miazga określana jest potocznie jako nerw. To jedyna ukrwiona i unerwiona tkanka zęba. Ból zęba może być trudny do wytrzymania. Stan zapalny miazgi zęba wymaga natychmiastowej interwencji. Stosuje się leczenie kanałowe.
- Powstanie ropnia — jeśli leczenie próchnicy nie zostało wdrożone, stan zapalny miazgi zęba prowadzi do jej martwicy, potem rozpadu zgorzelinowego, a następnie stan zapalny dociera do wierzchołka korzenia. Zachodzi ryzyko infekcji kości, może dojść do powstania ropnia zębopochodnego.
- Utrata zęba — nieleczona próchnica zębów prowadzi do konieczności ekstrakcji/usunięcia zęba i stopniowej ich utraty.
Przyczyny próchnicy
Przyczyny próchnicy zębów są zróżnicowane. Wymieniamy te najczęstsze:
- niedostateczna higiena jamy ustnej — rzadkie mycie zębów, niestosowanie nici dentystycznej i płynu do płukania jamy ustnej,
- dieta bogata w węglowodany — nie tylko w cukier, także inne węglowodany — np. próchnica butelkowa dotykająca najmłodsze dzieci pijące mleko, zwłaszcza w nocy,
- czynniki genetyczne — wyższa podatność na demineralizację,
- rzadkie konsultacje — pamiętajmy, że należy przeprowadzać regularne wizyty kontrolne i przychodzić na higienizację — skaling i piaskowanie, profilaktyka fluorkowa.
- nieprawidłowo wykonane wypełnienia i uzupełnienia protetyczne,
- nieprawidłowo oczyszczane przestrzenie międzyzębowe, bakterie na szczoteczkach, aparatach ortodontycznych i protezach,
- niedobory witaminowe i żywieniowe,
- przyjmowane leki — np. antybiotyki niszczą naturalną florę bakteryjną,
- zbyt mała ilość śliny.
Jakie choroby może wywoływać nieleczona próchnica?
Nieleczona próchnica zębów wywołuje przede wszystkim silne dolegliwości bólowe i z tego powodu pacjenci pojawiają się w gabinecie dentystycznym — niestety, często jest to reakcja zbyt późna, przez co niezbędne są inwazyjne metody leczenia. Innym poważnym powikłaniem jest zagrożenie ekstrakcją zęba lub jego samoistną utratą. Należy pamiętać, że utrata uzębienia prowadzi do szeregu negatywnych konsekwencji w jamie ustnej, ponieważ układ stomatognatyczny to system naczyń połączonych. Braki zębowe utrudniają prawidłową mowę i prowokują przesuwanie oraz obracanie zębów sąsiadujących z luką. Brak lub zmniejszenie liczby zębów upośledza możliwość rozdrabniania pokarmów, powodując nadmierne obciążanie przewodu pokarmowego dużymi kęsami pokarmowymi i jego schorzenia. Jednakże tak jak w przypadku innych chorób o podłożu bakteryjnym (do jakich należy próchnica), konsekwencje mogą być dużo poważniejsze i nie dotyczyć samej jamy ustnej.
Choroby nerek
Nerki oczyszczają krew ze szkodliwych produktów przemiany bakterii. Jeśli w krwiobiegu znajdują się bakterie odpowiedzialne za próchnicę, może dojść do infekcji. Zachodzi wówczas ryzyko kłębuszkowego zapalenia nerek.
Bóle stawów
Toksyny wydzielane przez bakterie naczyniami krwionośnymi przedostają się do różnych narządów i najdalszych partii organizmu. Mogą dotrzeć także do stawów, powodując stany zapalne i uciążliwy ból.
Stany zapalne zatok szczękowych
10% wszystkich stanów zapalnych zatok szczękowych wynika z problemów w jamie ustnej. Określamy to jako zębopochodne zapalenie zatok szczękowych. Zmiany okołowierzchołkowe zębów górnych są bowiem w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Nieusuwanie resztek pokarmowych, niewłaściwe pH w jamie ustnej i zaatakowane twarde tkanki zęba mogą skutkować objawami takimi jak uczucie ucisku w czaszce, wyciek z nosa, utrata węchu i inne.
Zapalenie mięśnia sercowego
Choroby serca to bardzo groźne skutki nieleczonej próchnicy. Ta choroba, która atakuje płytkę nazębną, może powodować infekcje mięśnia sercowego. Konsekwencje są poważne: m.in. zapalenie wsierdzia, niewydolność serca i zatory.
Zapalenie opon mózgowych
Zdarza się, że w przebiegu próchnicy poprzez krążenie systemowe lub naczynia limfatyczne może dojść do powstawania zapalenia opon mózgowych. Takie schorzenia częściej występują u pacjentów w grupie ryzyka, m.in. z cukrzycą, z obniżoną wydolnością układu odpornościowego.
Sepsa
Bakterie trafiające do krwiobiegu mogą powodować bakteriemię. Zazwyczaj kończy się ona bez szwanku dla pacjenta, jednak w niektórych przypadkach może prowadzić do sepsy. To najpoważniejsze powikłanie nieleczonej próchnicy, grożące zgonem.
Jakie są metody zapobiegania i leczenia próchnicy?
- Należy myć zęby przynajmniej dwa razy dziennie ruchem okrężnym i wymiatającym płytkę nazębną, stosując pasty z fluorem.
- Ważne jest nitkowanie zębów — do usuwania bakterii i resztek jedzenia z przestrzeni międzyzębowych.
- Zaleca się stosowanie płynów do płukania jamy ustnej — fluorkowych lub dezynfekujących.
- Ryzyko próchnicy zębów zmniejszają zabiegi higienizacyjne wykonywane w gabinecie stomatologicznym: skaling (usuwanie kamienia nazębnego), piaskowanie i fluoryzacja.
- Wskazane jest ograniczenie spożywania produktów bogatych w węglowodany.
- Po ekspozycji na działanie szkodliwych kwasów (np. w pokarmach, po wymiotach) należy odczekać pół godziny przed umyciem zębów, by nie doprowadzić do kwasowej erozji szkliwa, sprzyjającej rozwojowi próchnicy zębów.
Czy umówienie się do dentysty może zapobiec próchnicy?
Lepiej zapobiegać próchnicy niż ją leczyć. W profilaktyce dużą rolę odgrywają regularne wizyty kontrolne, pozwalające wykryć wczesne zmiany próchnicze. Pamiętajmy przy tym, że próchnica nie dotyczy tylko zębów stałych — może rozwinąć się także na zębach mlecznych, dlatego zaleca się częste wizyty u stomatologa z dzieckiem już od 2 roku życia. W zapobieganiu próchnicy kluczową rolę odgrywają jednak nawyki pacjenta, dlatego higienista lub higienistka przedstawi prawidłowe zasady w zakresie higieny jamy ustnej. Jeśli chcesz uniknąć skutków nieleczonej próchnicy i cieszyć się zdrowiem zębów, zapraszamy na wizyty w lubelskiej klinice stomatologicznej N•100.
